Emmy the Great: ‘t Is tied om t Engels aan zied te schoeven as lingua franca van de pop’
De in Hong Kong geboren zangeres-laidschriefster Emmy the Great (Emma-Lee Moss) vragt zoch òf woarom meer en meer muzikanten, van Gwenno Saunders tot Maria Usbeck, zoch noar heur eerste toal wennen veur heur teksten. Emmy is zulf is aan d’loop goan mit meziek moaken in t Mandarijn. In maai dit joar brocht zai videoclips uut bie twij versies van t nummer Constantly, aine in t Engels en d’aander in t Mandarijn.
n Bewaarkte vertoalen uut The Guardian, 30 maai 2016
Rond de tied dat ik begunde mien nummers in t Chinees te vertoalen, waren twij van mien kollegoa-artiesten aan n vergliekboare raaize goan. In 2015 brocht Gwenno Saunders, dij heur carrière begunde in The Pipettes, heur solo-debuutalbum uut, bestoand uut laidjes schreven en uutvoerd in heur eerste toalen Welsh en Cornish. Ondertied was Maria Usbeck, vrouger van de band Selebrities, Amparo aan t opnemen, n album komponeerd in n verschaaidenhaid aan minderhaidstoalen uut Spoansproatende landen. Baaide artiesten waren in heur respektievelke kringen deurbroken mit t uutvoeren van heur meziek in t Engels, mor pruiten, net as ik, n aander toal mit heur moekes. Luusternd noar heur albums, elk mitslepend en ontroerend op zien aigen menaaier, wol ik de reden deurgronden van onze gelieke beslizzens, as ook t gevuil van veraandern dat doarmit kwam.
d’Historie van de pop wordt overheerst deur d’Engelse toal. In elke generoatsie sunt Abba hebben de bekìndste muzikanten uut nait-Engelsproatende landen dege wereldwiede suksessen beroakt deur te zingen in de toal van d’Amerikoanse maarkt, de grootste in de wereld. Sommegen, zo as Tomas Mars van Phoenix, nuimen t n kreatieve beslizzen: ‘Zulfs as t nait mien eerste toal is, vuil k dat der meer onontdekte terraainen binnen as k Frans denk en Engels schrief, as dat k in t Frans schrief,’ zee hai in 2010 in interview mit The Guardian. Aandern, zo as Robyn, zeggen dat ze deur zoakelkhaid dreven worden: ‘Ik denk dat [zingen in] n toal dij deur bloots acht miljoun lu proat wordt …’ vertelde ze aan NPR over heur Zweedse moudertoal, ‘k Wait nait of dat t is wast doun wilst.’
n Keerpunt veur Usbeck was t mement dat, as kind in Ecuador, ze veur d’eerste moal de Colombioanse popster Shakira in t Engels zingen heurde. ‘k Herinner mie dat k as kind docht: woarom zol ze dit doun, woarom zol ze heur hoar blonderen? Nou wait ik dat t veur t geld was.’
Usbeck heur eerste nummers waren schreven in t Engels, soam mit heur Amerikoanse bandlid. Heur weeromkeer noar t Spoans was ingeven deur herinnerns aan Ecuador, woar ze voak inheems Quechua deur heur doagelkse proattoal mengde. Dit wakkerde aan wat ze omschrift as n ‘daip verlet’, nait bloots om in t Spoans op te nemen, mor ook om minderhaidstoalen in Spoanssprekende landen te beholden. Tiedens t schrieven van t album raaisde Maria deur d’Amerikoa’s en Europa, van Poaskaailand tot Barcelona, goandeweg woorden en zinnen lerend. Van dij gevolgen bevat Amparo n gevarieerde riege van toalen, mit inbegrip van Cataloans en Rapa Nui.
Gwenno Saunders heur album Y Dydd Olaf, dij de Welsh Music Prize van 2015 won, is inspireerd op n joaren ’70 sciencefictionroman van Owain Owain, woarin n held de heersende robots overwint deur Welsh te proaten, n uutstaarvende toal dij de vijand nait ontsievern kin. Ze moakt de verglieken tussen globoalisoatsie en de ‘robotische controle over de massa’ veurspeld deur Owain. ‘Aal twij weken staarft der n toal,’ legt ze uut, ‘en mit dij toal staarft n haile geschiedenis van n volk. Dat binnen dingen dij joe verbinden mit t vleden. Dij binnen man en vraauw heur menaaier van kommuniseren en verhoalen vertellen.’
Mouten muzikanten in de wereld van vandoage, woarin d’industrie onveurspelboar is en t internet n meugelkhaid geft om aan de gevestegde medioa veurbie te goan, nog aal ain bepoalde maarkt ter wille wezen? Meschain is t tied om t Engels aan zied te schoeven as ‘lingua franca’ van de popmeziek. ‘Der is zoveul in de wereld, en t is aal zo biezunder,’ zegt Usbeck. ‘Ondertussen worden deur nije generoaties toalen moakt – bedenk es hou sms’en de menaaier woarop lu proaten veraanderd het. In ploats van d’overheersen van ain enkelde toal te verspraaiden, kin meziek n vouertuug wezen woarmit we veul dialekten, old en nij, verkennen en beschaarmen kinnen.
Toun k pruit mit elke artiest, vruig k noar n woord dij gain sekure vertoalen in t Engels het. Maria gaf mie ‘amparo’, heur albumtitel, twijde noam en heur moeke’s achternoam. Zai zee, dat t ‘stief omaarmen en beschaarmen’ betaikent. Gwenno gaf mie ‘hiraeth’, n Welsh woord dat vrij te vertoalen is as ‘daibe wìnst noar huus’. Der zit n vreugd in dizze lichtveerdege verschillen in betaiken, dij verloren goan as we ain toal veur aandern veurtrekken. Goa mor es n zetje op YouTube snuustern en ontdek opnoames van bekende Engels-zingende artiesten, dij op n aander toal overgoan binnen en zo bekende nummers nij leven inbloazen hebben. Ik doag joe uut om nait ontroerd te roaken deur dizze Ieslandse versie van Björk heur All Is Full of Love, of zulfs deur d’aandacht woarmit Rivers Cuomo nummers van Weezer in t Japans zingt.
Veur ons drijent het t zingen goan in ons ‘thuustoal’ gevuilens en indrukken onthuld dij in t Engels nait bestoan haren. As luusteroar huifst de woorden nait begriepen om dizze veraanderns te vuilen. Meziek is ja n toal op zochzulf.
‘Ast allenneg zingen kinst in t Engels, fantastisch,’ vult Gwenno aan, ‘mor ast in n aander toal zingen kinst, dou dat.’ Nou de socioale medioa ons doagelks leven drokker moaken as nooit teveuren, worden wie standvasteger in ons verlangst om onszulf te wezen. Gwenno is t doarmit ains: ‘Wie stoan aingoal mit nander in verbinden, mor gainaine wil t zulfde wezen, en wie waiten dat de wereld n beter stee is as we aal verschaaiden binnen.’
Emmy the Great heur album Second Love is nou uut via Bella Union.
Luustern:
Gwenno Saunders heur album ‘Y Dydd Olaf’ (Deluxe version) op Spotify.
Maria Usbeck heur album ‘Amparo’ op Spotify.
Kieken:
Constantly van Emmy The Great in t Engels en in t Chinees.
