Woar komt de benoamen ‘Holocaust’ vot?
Veur t systemoatische vervolgen en vermoorden van Jeuden tiedens de Twijde Wereldoorlog wordt voak de benoamen ‘Holocaust’ bruukt. Dizze uutdrukken is ontstoan in de joaren viefteg. Noar aigen zeggen van de Jeuds-Amerikoanse schriever Eli Wiesel het hai dizze uutdrukken veur t eerst braide bekendhaid geven. Mor binnen aal Jeuden t wel ains mit dat woord?
De nazi’s nuimden t de ‘Endlösung der Judenfrage’, dus de definitieve oplözzen van t Jeudenvroagstuk. In veul toalen is doar n vertoalen van bruukt: in t Engels wuir der ‘Final Solution’ van moakt, in t Frans ‘Solution Finale’ en in t Zweeds ‘Slutgiltiga Lösningen’. In Nederland wuir deur deskundegen – zo as de historicus Jacques Presser in zien bouk Ondergang – t Duutse ‘Endlösung’. In de volksmond en deur de media wuir voak ‘gewoon’ proat over ‘Jeudenvervolgen’. Toch is t de leste decennia benoam ‘Holocaust’ dat bruukt wordt. Woar komt dat woord vot?
Holocaust stamt òf van t Oldgriekse woord holokauston, wat ‘haldaal verbraand’ betaikent. Dat slagt op de gewoonte van d’olde Grieken en de Romaainen om daaiern aan de goden te ovvern. Deurgoans was t vlais bestemd veur lu om te eten en wuiren de bonken en d’aander oneetboare dailen verbraand. Mor smangs ging t haile daaier in vlammen op.
In de hedendoagse betaiknis van ‘slachten onder mìnsen’ is t woord holocaust veur t eerst bruukt deur de Schotse auteur Leith Ritchie. Hai dee dat in 1833 in zien beschrieven van n gruwelke gebeurtenis in 1142: honderden inwoners van t stadje Vitry-le-François kwammen toun om haals in n kerke dij deur soldoaten van de Franse keunenk Lodewijk VII in lichterlaaie zet was. Rond 1916 dook t woord voaker op, in versloagen van de massamoord op Armeense christenen dij zoch doudestieds in t Ottomoanse Riek òfspeulde.
Veur de Twijde Wereldoorlog waren der al Jeudse publikoatsies dij d’antisemitische campagnes van de nazi’s as n holocaust betiteld hebben. In de jaren zesteg wuir t woord algemainer in waitenschoppelke literoatuur. Bie t grode pebliek kreeg t woord bekendhaid in 1978 mit d’Amerikoanse tv-serie Holocaust, over n Jeuds gezin in t Duutsland onder Hitler, mit Meryl Streep in d’heufdrol.