Verdaind voutstuk veur vraauwlu
Vroag Grunnegers om n vraauw uut ons pervinzie te nuimen dij n belangrieke rol in de geschiedenis speuld het, den is de kaans t grootst dat de noam Aletta Jacobs vaalt. Op zochzulf nait verwonderlek, zai was d’eerste vraauw in Nederland dij stedaaierde aan d’universiteit, d’eerste vraauwelke arts en n veurvechtster van t vraauwenkaisrecht. Dat o.m. verschaaiden stroaten, plaainen en de middelboare schoule op t Hoogezaand noar heur vernuimd binnen, dut ook veul veur hoar noamsbekendhaid.
Vanzulf is Aletta n veurbeeld veur veul geëmancipeerde vraauwen, mor deurdat voak noar heur keken wordt, blieven aandern te voak boeten beeld. En der binnen genog Grunneger vraauwen dij n stee in de geschiedschrieven verdaind hebben. Dij kriegen nou wat meer aandacht in n bouk van de historici Iris van den Brand en Sanne Meijer: Vraauwlu, Groninger vrouwen in de geschiedenis.
Tot in de joaren zeuventeg van de twintegste aiw was der waaineg oog veur de rol van vraauwen in de geschiedenis. Historische verhoalen wuiren mainst deur mannen, vanuut t mannelk oogpunt vastlegd en gingen den ook voak over mannen. Doardeur leek t dat vraauwen gain belagrieke biedroagen leverd haren. Bie leutjen aan is doar wel wat veraandern in kommen, mor vraauwengeschiedenis is nog aal n inhoalslag aan t moaken.
Wat Grunneger vraauwen nóg wieder op achterstand zet het, is t Randstedelk perspektief van woaruut de Nederlandse geschiedenis verteld wordt. As t gaait over de zeuventiende aiw, denk je eerder aan de pakhuzen in Amsterdam as aan de Grunneger stadspelaaizen en börgen. Boeten de Randstad is de rest van ons laand onderbelicht. Woar de regio al nait genog aandacht krigt, geldt dat dus nog meer veur de vraauwen dij doar votkommen. As zo’n vraauw doarbie nog homoseksueel of migrant is, komt ze in de historische bronnen praktisch nait veur.
Onterecht, vinden de schriefsters, want uut Grunnen binnen verschaaiden biezundere, revolutionaire, pionierende en feministische vraauwen òfkomsteg: van Beetke van Rasquert dij in de zestiende aiw n groot femiliebedrief in Laik bestierde tot de ‘segoarenwichter’ uut Nij-Pekel dij in de joaren zesteg van de twintegste aiw d’eerste vraauwenstoaken van Nederland uutruipen. In d’aiwen doartussen binnen der zoveul meer vraauwlu west dij zocn in n mannenwereld stoande huilen en/of zoch aktief inzetten deden veur vraauwenrechten. Bie onderzuik noar leven en waark van de vraauwlu bleek keer op keer dat op verschaaiden vlakken n Grunnegse d’eerste was.
Elk van de vieftien heufdstukken in Vraauwlu het n aigen themoa, zo as poletiek, onderwies, meziek of literoatuur. d’Eerste twij heufdstukken goan over t feminisme in de Stad en in t Ommelaand aan t ìnde van de negentiende en t begun van de twintegste aiw. Dat was t tiedvak woarin vraauwen veur t eerst openlek en georganizeerd streden veur heur rechten en den benoam veur t vraauwenkaisrecht. Doarin hebben Grunneger vraauwen op landelk nivo n belangrieke rol speuld.
d’Heufdstukken bestoan uut vaar dailen: t heufdverhoal gaait over n vraauw (of n aantal vraauwen) dij symbool staait veur n braider verhoal. Dat verhoal wordt verteld aan d’haand van n routekoartje langs plekken in Stad of pervinzie dij n belangrieke rol speuld hebben in heur leven en loopboan. Wèl wil, kin dij route wandeln of fietsen en doarmit min of meer letterlek in heur voutsporen treden. t Twijde dail is n klaainer petret van n vraauw dij zoch ook mit dat themoa bezeghuil, mor op n aander menaaier of in n aander tied. In t daarde dail wordt de verbinden legd mit t heden d.m.v. n klaain petret van n vraauw van nou. Tot slöt bevat elk heufdstuk n noamenlieste dij nog veul meer vraauwlu vermeldt. Sommegen kommen in meerdere heufdstukken veur, zo as Betsy Bakker-Nort‚ dij heur sporen verdaind het in o.m. de vraauwenemancipoatsie, waitenschop, poletiek en de juridische wereld. Veul van de vraauwlu in de noamenlieste worden wieder nait in t bouk behandeld, mor verdainen t zeker om nuimd te worden. De schriefsters nuigen ons as lezers om zulf onderzuik noar dizze vraauwen te doun.
Tot slöt is der ook nog aandacht veur Grunneger mannen. In t heufdstuk Manlu kommen mannen aan bod dij heur vraauwen of dochters steund en aanpeerdjed hebben bie t noajoagen van heur ambietsies en doarmit ook n biedroage leverd hebben aan de vraauwenemancipoatsie. Dit heufdstuk bestaait uut n aantal petretten en n noamenlieste van zukse feministische manlu.
In de Grunneger geschiedschrieven binnen veuruutstrevende vraauwen laank onzichtboar bleven. Iris van den Brand en Sanne Meijer schreven Vraauwlu, Groninger vrouwen in de geschiedenis om wat te doun tegen dij ongeliekhaid ten opzichte van mannen. Gezain de laange lieste mit noamen dij nog nait behandeld binnen, is doarin nog genog waark te verzetten. Mit dit bouk zetten de schriefsters n aantal van heur rolmodellen op t voutstuk dat ze verdainen. Loat dat n aanzet wezen om nog meer Grunneger vraauwen aan de vergetelhaid te onttrekken. Want der binnen zoveul vraauwlu om groots op te wezen en joe te inspireren om te strieden veur wat je belangriek vinden. En doar huif je nait per se n vraauw veur te wezen …
Iris van den Brand & Sanne Meijer
Vraauwlu, Groninger vrouwen in de geschiedenis
ISBN: 9789054524151
15 x 20,5 cm, gebonden, 384 bladzieden, geïllustreerd, in kleur, mit routekoartjes
Vörmgeven: Marit Kok
Uitgeverij Passage, 2022
€ 34,90
T/m 7 jannewoarie 2024 is in t Museum aan de A de op dit bouk inspireerde tentoonstellen Vraauwlu – Groningers die je wil kennen te zain, woarin je kennismoaken mit 25 veuruutstrevende vraauwen dij in Grunnen woond of waarkt hebben.
