Vitoale olderdom in de blue zones

Old worden is t mooiste as t in geluk en gezondhaid gaait. Mor wat is t gehaaim doarveur? Meschain is t antwoord te vinden in de blue zones, vief plekken in de wereld woar mìnsen gemiddeld langer en gezonder leven as aargens aans. Op dij plekken leven bovengemiddeld veul 90- of zulfs 100-pluzzers, dij voak gain gezondhaidsperblemen as haartzaiktes, kanker, overgewicht of sukerzaikte hebben.

d’Uutdrukken blue zone is òfkomsteg van de waitenschoppers Gianni Pes en Michel Poulain. Dij deden in 2004 onderzuik noar d’hoge levensverwachten op Sardinië. In ain bepoalde regio op t aailand bleken bewoners voaker as gemiddeld 100 joar old te worden. d’Onderzuikers trokken op de koarde n blaauwe sirkel rondom t kontraain en nuimden t n blue zone. t Inspireerde National Geographic-journalist Dan Buettner om zoch wieder in t onderwaarp te verdaipen. Hai raaisde de wereld over om meer van zukse plekken te zuiken en schreef der in 2010 t bouk The Blue Zones over.

Buettner waarkde meer as tien joar aan zien onderzuik en het vief plekken in de wereld aanmaarkt as blue zone: boeten Sardinië binnen dat t Griekse aailaand Ikaria, de ploatse Loma Linda in Californië in de VS, t schieraailaand Nicoya in Costa Rica en t Japanse aailaand Okinawa. Mit n ploug antropologen, demogroafen, epidemiologen en medische onderzuikers ging Buettner op zuik noar de gehaaimen van dizze plekken. Ze vonden n aantal terugkerende faktoren, dij t leven doar zoveul gezonder moaken. De leefgewoontes in de blue zones hebben negen mandailege kenmaarken:

1. Noatuurlek bewegen: nait noar de sportschoule, mor leven in n omgeven dij aanzet tot bewegen zonder derbie noa te denken.
2. n Levensdoul: waiten woarveur je smörgens wakker worden willen. t Hebben van n doul in t
   leven zol tot zeuven joar ekstroa levensverwachten aanbrengen.
3. Goud omgoan mit stress: gewoontes en aktiviteiten dij stress vermindern en veur ontspannen zörgen.
4. De 80%-regel: stoppen mit eten wenneer de moage veur 80% vol is.
5. Meer plantoardeg eten: n dieet dat in de boases plantoardeg is en waaineg vlaais bevat.
6. Moateg mit alcohol: regelmoateg drinken, mit moate en bie t eten of gezelleg soam mit vrunden.
7. Gemainschopszin: beheuren tot n groep dij regelmoateg soamenkomt (bv. n geleufsgemainschop).
8. Femilie en gelaifden veuropstellen: ollu en grootollen stoefbie of in huus holden, zoch verbinden aan n levenspartner en investeren in de kinder mit tied en laifde.
9. Socioale kring: goie vrunden en socioale kontakten, dij ook gezond gedrag ondersteunen.

In aal de blue zones wordt n dieet volgd dat riek is aan fruit, gruinte, peulvruchten en volle groanen. In t aalgemain bevatten dij veul vitamines, mineroalen en antioxidanten. Der wordt waaineg of zulfs gain vlaais eten en der is n bepaarkte konsumptie van zuvelprodukten. De mainste aaiwitten worden hoald uut plantoardege bronnen, zo as bonen. Vetten binnen mainsttied òfkomsteg uut plantoardege eulie en neuten, dij droagen bie aan n gezonde haartfunksie. Kruden brengen t eten op smoak en brengen ook gezondshaidsveurdailen mit zoch mit. Veul van d’eterij is vris, lokoal produceerd, mainst onbewaarkt en bevat gain kunstmoatege touvougens. Overaal binnen de portiegroottes gemoategd, wat helpt om n gezond gewicht te beholden.

Ikaria
Ikaria is n ongerept baargachteg aailaand in t oostelke dail van d’Egeïsche Zee, nait ver van de Turkse kust. Mit n oppervlakte van 255 km² beheurt t tot de middelgrode Griekse aailanden. De geogroafie van Ikaria kenmaarkt zoch deur heuvel- en baargachteg terraain, mit de 1041 meter hoge baarge Atheras as hoogste punt. n Gevarieerde kustliene mit talrieke inhammen, baaien en stranden geft schilderachtege uutzichten. t Aailand het n mediterroan klimoat en n weelderge begruien mit oliefbomen, pienbomen, cipressen en stroekerij. In laifleke dörpies laaidt de bevolken n ainvoudeg, rusteg en ontspannen leven.

Ikaria scoort binnen Europa t hoogst wat levensverwachten aangaait, mit n tien moal grotere kans om negenteg joar old te worden. Wereldwied heurt Ikaria bie de regio’s mit de leegste staarftesievers en de minste kans op dementie. Ikarioanen lopen veul en doun tot op hoge leeftied heur aigen tuuntjewaark, wat in t heuvelachtege laandschop genog doagelkse bewegen geft. d’Ontspannen menaaier van leven holdt de stressnivo’s leeg. De lu nemen de tied, kieken nait op de klokke, genieten van de noatuur en de mementen van rust. t Dörpie Raches wordt zulfs ‘de ‘troage stad’ van Griekenland nuimd, t schient dat d’inwoners doar haldaal gain klokke bruken en t leven snachts deurgaait asof t dag is. Winkels, kefee’s en restaurants binnen voak in de nacht open. Ikarioanen dij meer overdag leven, doun n middagdutje, wat biedragt aan n gevuil van rust en herstel gedurende de dag. Van oldsheer leeft men op Ikaria noar t Grieks-orthodoxe geleuf. Heur religieuze kalender schrift n aantal vastenperiodes in t joar veur, woarin gain vlaais of produkten van daaier mit rood bloud, zuvelprodukten, aaier en smangs gain oliefeulie en wien nuttegd worden.

Loma Linda
Loma Linda is n stadje in t zuden van Californië, dij bestuurlek onder San Bernardino County vaalt. De stad het 25.000 inwoners moakt dail uut van t Inland Empire, n regio dij o.m. n grootstedelk gebied van 2 miljoun inwoners omvat, mit as grootste steden San Bernardino en Riverside. Loma Linda ligt min of meer tussen dij steden in, aan de voude van de San Bernardino Mountains. In d’omgeven liggen tal van noatuurgebieden, dij volop meugelkhaid baiden veur wandeln en aander boetenaktiviteiten.

Boeten n goie medische faciliteit in de vörm van t Loma Linda University Medical Center dragt veuraal ook de levensstiel van de Zeuvendedagsadventisten bie aan n levensverwachten dij gemiddeld 10 joar hoger ligt as in de rest van de VS. Meer as n daarde van d’inwoners hangt dit geleuf aan en doarmit is t noar verholden de grootste gemainschop in Amerikoa. As ainegste bewoners van n blue zone drinken adventisten gain alcohol. Doarnoast smoken ze nait en eten de mainsten vegetoarisch. Zai stoan op n biebels dieet, volgens Genesis 1:29 zee God dat aal t zoaddroagende gewas heur tot spijze wezen zol. De wekelkse Sabbat, tussen zunsondergang op vrijdagoavend en zunsondergang op zotterdagoavend, geft rust en ontspannen van de doagelkse stress en wordt besteed aan kerkgang, bidden, femilie, t socioale netwaark en liggoamsbewegen. Binnen de gemainschop van de Zeuvendedagsadventisten wordt veul aan vrijwillegerswaark doan. t Helpen van aandern zörgt dat ze aktief blieven, n doul in t leven hebben en gaistelk gezonder blieven.

Nicoya
t Schieraailaand Nicoya ligt aan de westkust van Costa Rica, in de pervìnzie Guanacaste, omringd deur de Grode Oceoan in t westen en de Golf van Nicoya in t oosten. De gevarieerde kustliene bestaait zowel uut laankgerekte zaandstranden as rotsachtege kusten. t Noordoostelke binnenlaand bestaait veuraal uut leeglanden, mor de sentroale en zudelke dailen binnen baargachteg, mit toppen tot 900 m hoog. De noatuur bestaait o.m. uut weelderge tropische bozzen en savannes. Nicoya het n tropisch klimoat, mit n dreug seizoen en n regenseizoen. Beschaarmde noatuurgebieden herbaargen n overvloud aan wilde daaier as oapen, leguanen en vogels. Veur de kust is de diversiteit aan zeeleven groot, mit koroalrivven tropische vizzen. Doarmit is Nicoya n geweldege bestemmen veur ecotoerisme en noatuurlaifhebbers.

Nicoya het swerelds leegste staarftesievers onder lu op middelboare leeftied. t Aantal honderdjoaregen onder mannen is noar verholden t op ain noa hoogste ter wereld. t Gehaaim zit o.m. in staarke socioale verbindens: mìnsen kinnen in elke levensfoase en bie elke gebeurtenis reken op steun en hulp van de gemainschop. Eten is n belangrieke socioale aktiviteit, woarbie t gezin of de gemainschop bie mekoar komt. Inwoners van Nicoya blieven tot op hoge leeftied fysiek actief, mit ontspannende aktiviteiten as wandeln, tunieren en daanzen, mor ook mit waarken in bv. laandbaauw en haandaarbaid. Veur rust en ontspannen nemen ze de tied, woarbie n gezonde sloaproutine mithelpt.

Ogliastra, Sardinië
Ogliastra is n pervìnzie in t oosten van Sardinië, aan de Tyrreense Zee. t Is ain van de mainst landelke en minst dichtbevolkte pervìnzies van Sardinië. t Landschop is òfwizzelnd, mit ongerepte noatuur. De kustliene bestaait uut rötsachtege klivven, baaien en òfgelegen stranden. Overheersend aanwezeg in de regio is de Gennargentu-baargketen, dij t grootste dail van Sardinië deurkruust. De hoogste baargtop in Ogliastra is de Punta La Marmora, op 1.834 meter boven zeenivo. Uutgestrekte plateaus binnen voak bedekt mit weelderge begruien. Deur Ogliastra stromen rivieren as de Flumendosa en de Cedrino, dij t laand vruchtboar holden. De geogroafische diversiteit moakt t n aantrekkelke bestemmen veur aktieve vekaanziegangers en noatuurlaifhebbers.

Ogliastra het noar verholden de mainste honderdjoarege mannen in de wereld. Zie binnen min of meer geliek in aantal as honderdjoarege vraauwen, wat n zeldzoamhaid is. De staarftesievers onder mìnsen jonger as 65 heuren bie de leegste ter wereld. De bevolken laaidt nog aal n pladdelaandsleven en komt doarmit aan voldounde noatuurleke liggoamsbewegen. Ook op hogere leeftieden waarken ze nog op t laand, in de tune of as schoapherder. Ze wonen voak nait wied van femilie en vrunden òf en kinnen dij mainst lopends bezuiken. Ze zollen zulfs meer energie hebben as de gemiddelde dattegjoarege in veul aander landen. Eten mit femilie en vrunden is ook hier n socioale bezeghaid. Doarbie wordt steevast n glas Cannonau dronken, de rooie wien uut aigen streek, dij veul meer antioxidanten bevat as wien uut aander droeven. De gemainschopszin is hail staark aanwezeg, zeker in de lutje dörpen, woar elkenaine betrokken is bie wat der gebeurt, van t doun van ainvoudege kluzzen tot de veule kulturele en kerkelke evenemìnten as festivals, processies en vieringen dij t haile joar deur ploatsvinden. Ook de kerkgang is belangriek veur de slim religieuze bewoners. Gainaine wordt vergeten of uutsloten, zeker ook d’oldern nait. Bie de mediterroane levensstiel heurt vanzulf ook siësta holden, noa t middageten wordt den ook n körde pauze inlast om te rusten of te sloapen.

Okinawa
Okinawa is t grootste aailaand van de tot Japan beheurende Ryukyu-archipel, dij zoch uutstrekt tussen t zuden van Japan en Taiwan. Okinawa ligt 640 km ten zuudwesten van t Japanse vastelaand en het n subtropisch klimoat, mit waarme zummers en milde winters. De geogroafie is òfwizzelnd, mit baargen, vlakke gebieden en kusten mit zaandstranden en kristalhelder wotter. Uutgestrekte koroalrivven veur de kust herbaargen n rieke diversiteit aan zeeleven. d’Hoogste baarge is de Yonaha-dake, dij ligt 503 m boven zeenivo. De vlakke gebieden binnen vruchtboar en geschikt veur laandbaauw, doar worden o.m. sukerrait en ananazzen verbaauwd.

Op Okinawa wonen de laankstlevende vraauwen in de wereld. De boases van t dieet bestaait uut zuide eerappels, sojabonen, bijvoet, kurkuma en goya (bittere meloen). Moager vlaais wordt der wel eten, mor den mit moate. Voak staait in stee doarvan vis of tofu op t menu. Deurdat Okinawanen nait op n stoule zitten, mor op n tatami-matje, mouten ze meerdere moalen per dag in t ìnde kommen vanòf de vlouer, wat ze helpt om fit te blieven. Veurdat de gedachteloze liggoamsbewegen van d’aaldoagse aktiviteiten begunt, hebben ze in Okinawa al oefeningen doan mit Radio Taiso. Dit is n bewegensroutine mit n lege intensiteit, woarmit in drij menuten de gaist en spieren wakkermoakt worden. Al sunt 1928 wordt elke mörgen om haalf zeuven op radio, loater ook op TV, de routine uutzonden. Deur t in groepsverbaand te doun, dragt t opwekkende begun van dag bie aan de socioale verbondenhaid. Radio Taiso is overegens nait veurbeholden aan Okinawa, veur miljounen aander Japanners is t de traditionele menaaier om de dag te begunnen. Veul inwoners van Okinawa hebben n vrundenploug dij as n soort van twijde femilie is: de moai is n plougje van vief vrunden, dij in de jeugd vörmd wordt en levenslaank beholden blift. Zie zain nander regelmoateg en stoan veur nander kloar in veur- en tegenspoud. Gemainschopszin holdt ook in dat de jongere generoatsies betrokken blieven bie t leven van d’oldern, om ainzoamhaid tegen te goan en de levenskwaliteit hoog te holden. Bie t tegengoan van stress speult spiritualieit n belangrieke rol: de kultuur van Okinawa bevat elementen van t boeddhisme, t shintoïsme en van inheemse religies, dij biedroagen kinnen aan n gevuil van rust en kaalmte, dij ook vonden wordt deur te mediteren.

t Is nait elkenaine geven om honderd joar te worden. Mout je doar ook nait gewoon de goie genen veur hebben? Dan Buettner was der al zeker van dat levensstiel en omgeven n belangrieke rol speulen. Uut n Deense twailingstudie zol bleken wezen dat de levensverwachten veur 20-25% genetisch bepoald is. In de blue zones wordt gezonder leefd as woar ook in de wereld. De Zeuvendedagsadventisten in Loma Linda bleken gemiddeld 10 joar older te worden as heur laandgenoten in de VS. De menaaier van leven as in de blue zones garandeert nait dat je honderd joar worden, mor mout t meugelk moaken minimoal de negenteg te hoalen in goie gezondhaid.

Wèllen: Blue Zones, CMO Stamm, National Geographic, Quest