Was Kennedy n gebakje?
Op 26 juni 1963 brocht d’Amerikoanse president John F. Kennedy n kört bezuik aan Berlien. Twij joar eerder haren de laaiders van de DDR en de Sovjet-Unie besloten tot de baauw van de Berliense Mure, om de leegloop van Oost-Duutslaand te stoppen. t Bezuik van Kennedy was veuraal bedould om t 15e jubeleum van de Berliense luchtbrugge te gedenken. Tiedens zien acht uur durend verblief in de stad brocht hai n bezuik aan Checkpoint Charlie en gaf e zien beroemdste tousproak.
t Verhoal gaait, dat Kennedy pas op t leste mement zien legendoarische uutsproak ‘Ich bin ein Berliner’ bedocht haar en vlak veurdat hai t podium opging nog gaauw mit börgmeester Willy Brandt op de goie uutsproak oefende. Zo is t nait goan: t Widde Huus loat presidentiële tousproaken deur tekstschrievers opstellen en doar wordt laank aan schoafd om de bosschop goud onder woorden te brengen. Kennedy wol Duutse passages in zien speech, omreden dat Charles de Gaulle de Duutsers vluiend in heur aigen toal tousproken haar. Mor Kennedy zien Duutse uutsproak bleek zó slecht dat e zoch belaggelk moakt haar. Uutendelk het e mor twij Duutse zinnen zegd, dij e van n bladje mit n fonetische spèllen leerd het.
Bie n tousproak dij Kennedy eerder gaf in New Orleans, haar hai in t Engels verwezen noar de Letiense uutsproak ‘civis Romanus sum’ (‘ik bin inwoner van Rome’). Doarop luit e volgen dat de mainst grootse uutsproak in 1962 was ‘ik bin inwoner van de VS’. In Berlien citeerde hai letterlek de Letiense woorden, veurdat e zien Duutse uutsproak dee.
De tousproak was bedould om solidariteit mit de West-Berlieners te tonen en Kennedy zetde dat kracht bie mit zien woorden in t Duuts. t Was ook n woarschaauwen veur de gevoaren ven t kommunisme, en n oproup aan elkenaine dij doar blind veur was om noar de stad te kommen en t mit aigen ogen aan te zain. ‘Let them come to Berlin,’ zee hai meerdere moalen, en ook n keer in t Duuts: ‘Lass’ sie nach Berlin kommen.’ Kennedy endegde mit te zeggen dat d’inwoners van West-Berlien hoop holden mozzen op n betere toukomst en dat zai de veurvechters van n vrije wereld waren en herhoalde dat hai groots was om zeggen te kinnen: ‘Ich bin ein Berliner.’
Dij vaaier woorden heuren tot de mainst iconische uutsproaken dij ooit deur n Amerikoanse president doan binnen, t haardnekkege misverstaand dat derover bestaait, dut der sikkom nait veur onder. Deur t gebruuk van t onbepoalde lidwoord ein, zol de betaikenis nait ‘ik bin inwoner van Berlien’ wezen, mor ‘ik bin n Berliner bòlle’ De zin kin inderdoad op twij menaaiern opvat worden, mor zo as Kennedy hom bruukde, was t nait fout of hilarisch. As je in t Duuts verwiezen noar aine zien waark of òfkomst, kin t onbepoalde lidwoord votloaten worden. Doarbie wordt t woord Berliner in grode dailen van Duutsland bruukt om de lekkernij aan te duden, in en rond Berlien zulf hait t n Pfannkuchen (pankouk). Inwoners van Berlien zollen bie Berliner dus nooit aan gebak denken. Bie t misverstand speult ook nog mit dat t pebliek laagde noadat Kennedy ‘Ich bin ein Berliner’ zee. Mor de baaide keren dat e zien uutsproak dee, wuir mit gejuich en applaus reageerd. t Lagen was om n grap richten de tolk: ‘Ik woardeer t dat de tolk mien Duuts vertoalt.’
t Misverstaand liekt zien oorsprong te vinden in Len Deighton zien spionoageroman Berlin Game uut 1983, woarin t personoage Bernard Samson zegt: “Ik zee: Ich bin ein Berliner.” t Was n grap. n Berliner is n donut. De dag noadat president Kennedy zien beroemde uutsproak dee, haren Berliense cartoonisten de grootste lol mit proatende donuts.’ Dit personoage is n zgn. onbetraauwbare verteller, n verschiensel dat in de literoatuur bruukt wordt om de lezer op t verkeerde bain te zetten. In n boukbespreken van de New York Times is dat vervolgens veur woar aannomen, woarnoa t verhoal nog voak in verschaaiden medioa opdoken is.
Over wat veur lekkernij gaait t hier? n Berliner bòlle is n gefrituurd rond gebakje mit n vullen van jam en/of banketbakkersroom. Gewoonlek wordt t moakt van bloum, laauw wotter, gist, melk, aaier, botter, suker en zolt. Aal d’inholten worden mengd en kneed tot n deeg dij n haalf uurtje riezen mout. Hiervan worden bollechies moakt, dij tien menuten op 160°C bakt worden in eulie. De vullen wordt mainsttied noa t bakken inbrocht. Op de bòlle komt poeiersuker mit smangs wat kenail.
Vief moanden noa zien tousproak, op 22 november 1963, wuir Kennedy vermoord in Dallas. Drij doagen loater, op de 25e november, wuir t Rudolph-Wilde-Platz, woar hai de tousproak geven haar, omdeupt tot John-F.-Kennedy-Platz.
Bekiek en beluuster John F. Kennedy zien touspraak (mit tekst).
Wèllen: IsGeschiedenis, Duitsland Magazine, Geschiedenis Beleven, Kennedy in Berlin, Miller Center, Wikipedia
